NCJ Alle onderwerpen van A/Z SPARK-methode

SPARK-methode

De SPARK-methode staat voor 'Signaleren van Problemen en Analyseren van het Risico bij opvoeden en opgroeien van Kinderen’. De interventie creëert zorg op maat met behulp van een gevalideerd gespreksinstrument.

Over de SPARK-methode

In Nederland heeft één op de vijf kinderen een verhoogd risico op opvoed- en opgroeiproblemen, waarbij er bij mishandeling voor het 16e levensjaar een duidelijk verband is met mentale- en gezondheidsproblemen op latere leeftijd. Deze cijfers onderstrepen de noodzaak van vroegsignalering en preventie. Een preventieve aanpak vergroot de kansen van kinderen om op te groeien tot gezonde volwassenen. De SPARK-methode ondersteunt jeugdverpleegkundigen bij het voeren van gesprekken met ouders op belangrijke overgangsmomenten in de ontwikkeling van het jonge kind. De methode biedt een gevalideerde en gestructureerde dialoog die de unieke situatie per gezin in kaart brengt. Zo ontstaat er een valide en betrouwbare selectie van kinderen die meer of minder risico lopen en van ouders die meer of minder zorg nodig hebben.

SPARK staat voor Signaleren van Problemen en Analyseren van het Risico bij opvoeden en opgroeien van Kinderen en is ontstaan vanuit de vraag: ”Hoe stellen we vast welke kinderen risico lopen en welke ondersteuning nodig is?” SPARK kan worden ingezet op transitiemomenten in het leven van het kind en ouders en vormt de basis voor verbeterde vroegsignalering en voor iedere verdere opvolging.

Soort interventie

Effectief bewezen en efficiënte signalerings- en gespreksmethodiek, inzetbaar op transitiemomenten voor ouder en kind binnen de jeugdgezondheidszorg (echter elke professional die werkt met jonge kinderen en (aanstaande) ouder en die de behoefte heeft breed en gestructureerd de opvoed- en opgroeisituatie en de bijpassende zorgbehoefte van ouders in kaart te brengen, kan met de SPARK-methode werken). Alle ontwikkelde SPARKs vind je hier.

Het voornaamste doel van de interventie is het vroegtijdig signaleren van (risico op) opvoed- en opgroeiproblemen bij kinderen en het verkleinen van de verschillen tussen de jeugdverpleegkundige met behulp van de SPARK-methode. De SPARK-methode biedt een valide, brede toeleiding naar het best passende vervolg voor (aanstaande) ouders en kinderen.
Voor wie is de interventie

De interventie is bedoeld voor zwangeren (PreSPARK), ouders met kinderen tot en met 5 jaar (SPARK18, SPARK36 en SPARK60), ouders met jonge kinderen in het speciaal onderwijs.
Wie kan ermee werken

Iedere jeugdverpleegkundige, jeugdarts of organisatie kan eenvoudig met de SPARK-methode aan de slag. De Nederlandse jeugdgezondheidszorg ondersteunt ouders bij het veilig en gezond laten opgroeien van hun kinderen. Jeugdverpleegkundigen en jeugdartsen zien met regelmaat 98 procent van alle baby’s en 90 procent van kinderen tussen de één en vier jaar. Met het inzetten van de bijpassende SPARK-methodiek krijgen zij een goed beeld van de gezondheid van het kind en het zich ontwikkelende ouderschap van de ouders.

De SPARK-methode is destijds ontwikkeld voor specifieke jeugdverpleegkundige contactmomenten binnen de jeugdgezondheidszorg. Echter, elke professional die werkt met jonge kinderen en (aanstaande) ouders, en die de behoefte heeft breed en gestructureerd de opvoed- en opgroeisituatie en de bijpassende zorgbehoefte van ouders in kaart te brengen, kan na training met de SPARK-methode werken.

Lees hier meer over de implementatie van de SPARK-methode.
Kosten en baten

Een overzicht van de kosten en baten voor het werken met de SPARK-methode is hier te vinden.

Waarom de SPARK-methode?

Veel ongunstige opgroei-omstandigheden zijn al voor de geboorte van het kind aanwezig. Het gaat hierbij om psychosociale problemen of risicofactoren, maar ook om mildere problemen waarbij aanstaande ouders een steuntje in de rug kunnen gebruiken. Het in kaart brengen van iedere unieke opgroeisituatie vraagt om een betrouwbare methode die op belangrijke overgangsmomenten in het leven van een kind (de zogenaamde transitiemomenten) kan worden ingezet. Hierbij onderscheiden we de geboorte, de overgang van zuigeling naar peuter, de overgang van kleuter naar basisschool en bijvoorbeeld de overgang naar speciaal onderwijs. De SPARK-methode is een gevalideerd en gestructureerd vraaggesprek dat het perspectief en de ervaring van ouders combineert met de expertise van de jeugdverpleegkundige. De SPARK-methode benadert nauwgezet de unieke opgroeisituatie van het kind en de betrokken ouders.

“De start van ieder kind is anders; waar je wieg staat, telt. Met de SPARK zorgen we voor passende zorg en verkleinen we de verschillen.”

Domeinen

In het vraaggesprek worden verschillende onderwerpen behandeld, de zogenoemde domeinen. Aan de hand van deze domeinen gaat de jeugdverpleegkundige na of het beeld vanuit het dossier klopt met het beeld dat de ouders zelf hebben. Iedere SPARK behandelt domeinen die aansluiten op het voorgaande transitiemoment, stil staan bij de huidige situatie en vooruitblikken naar de komende tijd. Door de inzet van de SPARK-methode komen de jeugdverpleegkundigen meer te weten. Dit geldt vooral bij de domeinen Gezinszaken, Aanpak van de opvoeding en Zorgen aangegeven door anderen.

Bekijk alle domeinen hier

De SPARK-methode toegepast

De SPARK-methode is opgenomen in:

Achtergrond

Ingrid Staal uit Sluis begon in 1991 als all-round wijkverpleegkundige met als onderdeel de jeugdverpleegkunde. Als jeugdverpleegkundige vroeg zij zich steeds vaker af of het mogelijk is om in een vroeg stadium opvoed- en opgroeiproblemen te signaleren. Omdat hier geen instrument voor bestond begon Ingrid in 2004 met de ontwikkeling van de SPARK-methode; een gestructureerd vraaggesprek waarmee je eerder en beter opvoed- en opgroeiproblemen bij (aanstaande) ouders en ouders van jonge kinderen signaleert.

De SPARK-methode omvat onderwerpen als opvoed ideeën van (aanstaande) ouders, omgang van ouders met hun kind, de ontwikkeling, spelen en slapen. Maar SPARK behandelt ook onderwerpen als zorgen over het gedrag, hoeveelheid sociale steun en moeilijke thuissituaties. “Hoe eerder je zaken opspoort, hoe meer je kan ombuigen”, legt Ingrid uit.

Alle wetenschappelijke publicaties van Ingrid Staal vind je hier.

Bij ouders thuis

Naast de vraag hoe opvoed- en opgroeiproblemen eerder gesignaleerd worden, onderzocht Ingrid de verschillen tussen een huisbezoek en een afspraak op het consultatiebureau. Het gesprek dat de jeugdverpleegkundige heeft met de (aanstaande) ouders werkt het beste bij de ouders thuis. “Vroeger ging de wijkzuster al op haar solex op huisbezoek. Dat dit beter werkt is alleen nooit eerder goed onderbouwd”, vertelt Ingrid. “Thuis zijn is prettiger voor zowel ouders als kinderen, je ziet het gezin in de natuurlijke omgeving. Je ziet hierdoor veel meer dan wanneer er bijvoorbeeld een stil en verlegen kind op het consultatiebureau zit. Zo beoordeel je de situatie veel beter en sluit je beter aan bij de ervaring van ouders.”

Evidence Based Practise in de jeugdgezondheidszorg

De jeugdgezondheidszorg die Ingrid Staal met de inzet van de SPARK-methode voor ogen heeft, biedt de best passende zorg voor ieder kind op basis van bewijskracht. “Ieder kind start anders, het maakt wel degelijk uit waar je wieg staat. Maar met behulp van onder andere de SPARK-methode kunnen we er in ieder geval voor zorgen dat ieder kind de beste zorg ontvangt.”

In Memoriam – Henk van Stel

In 2004 werden Henk van Stel en Ingrid Staal aan elkaar voorgesteld met het idee dat Henk Ingrid kon helpen bij een onderzoeksvoorstel over de waarde van huisbezoeken door de jeugdverpleegkundige. Dit bleek een gouden greep en samen hebben Henk en Ingrid de SPARK-methode ontwikkeld. Dit was het begin van een reeks onderzoeken, waaronder de promotie van Ingrid. In ‘Early detection of parenting and developmental problems in young children’ werd de SPARK-methode verder ontwikkeld en gevalideerd. De methode was een succes. Steeds meer subsidieaanvragen werden gehonoreerd, het aantal projecten groeide en ook het team groeide. Begin 2018 bestond het SPARK-team uit Henk, Ingrid en drie junior onderzoekers.

Helaas kwam er in de zomer van 2018 abrupt een einde aan de goede en vertrouwde samenwerking met Henk van Stel. Op 31 juli is Henk gedurende zijn vakantie in Bretagne om het leven gekomen. Dit was een enorme klap voor iedereen die hem kende. Naast zijn enorme epidemiologische en statistische kennis en ervaring, missen we zijn bevlogenheid en betrokkenheid als collega en begeleider. Samen, met Henk in onze gedachten, bouwen we verder aan de onderzoekslijn van de SPARK-methode, die begon in zijn geliefde Zeeland. Eind 2018 is zijn laatst ingediende projectaanvraag met daarin de kosteneffectiviteitsstudie gehonoreerd.